Ngân Hàng Công Bố 7 Dấu Hiệu Nhận Diện Tài Khoản Lừa Đảo

• An toàn ngân hàng
• Phòng chống gian lận
• Bảo mật tài khoản

25/10/2025 đọc mất khoảng 15 phút

Ngân Hàng Công Bố 7 Dấu Hiệu Nhận Diện Tài Khoản Lừa Đảo

Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam công bố sổ tay hướng dẫn nhận diện tài khoản và thẻ liên quan gian lận với 7 dấu hiệu cụ thể. Tìm hiểu chi tiết.

Sổ tay hướng dẫn phòng chống gian lận của ngành ngân hàng

Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam đã chính thức ban hành "Sổ tay hướng dẫn phối hợp hỗ trợ xử lý rủi ro đối với các giao dịch nghi ngờ gian lận, giả mạo, lừa đảo", đánh dấu một bước tiến quan trọng trong nỗ lực chung của toàn ngành nhằm bảo vệ quyền lợi khách hàng và ngăn chặn tội phạm tài chính. Văn bản này cung cấp những hướng dẫn chi tiết và cụ thể giúp các tổ chức tín dụng có thể nhận diện sớm các dấu hiệu bất thường, từ đó có biện pháp xử lý kịp thời và hiệu quả.

Sổ tay được xây dựng dựa trên kinh nghiệm thực tiễn của các ngân hàng trong việc phát hiện và xử lý các vụ việc gian lận, kết hợp với nghiên cứu về thủ đoạn hoạt động của các đối tượng tội phạm. Đây là công cụ quan trọng không chỉ giúp các ngân hàng nâng cao năng lực phòng ngừa rủi ro mà còn tạo nền tảng cho sự phối hợp đồng bộ giữa các tổ chức tín dụng trong toàn hệ thống, góp phần xây dựng một môi trường giao dịch an toàn và minh bạch hơn cho người dân.

Dấu hiệu thứ nhất về thông tin mở tài khoản không trùng khớp

Một trong những dấu hiệu cảnh báo quan trọng nhất là sự không nhất quán giữa thông tin trong hồ sơ mở tài khoản thanh toán với dữ liệu của cá nhân đó trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Đây là tín hiệu đỏ rõ ràng cho thấy khả năng tài khoản được mở bằng thông tin giả mạo hoặc sử dụng giấy tờ của người khác. Các ngân hàng hiện đã được kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, cho phép việc đối chiếu thông tin diễn ra tự động và chính xác.

Sự không trùng khớp này có thể bao gồm nhiều yếu tố khác nhau như họ tên không đúng, ngày tháng năm sinh sai lệch, địa chỉ thường trú không khớp, hoặc thậm chí số căn cước công dân không tồn tại trong hệ thống. Các đối tượng lừa đảo thường sử dụng thông tin giả mạo hoặc mua bán thông tin cá nhân để mở tài khoản nhằm thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật. Việc phát hiện sớm những bất thường này giúp ngăn chặn kịp thời việc các tài khoản này trở thành công cụ phục vụ cho hoạt động tội phạm.

Dấu hiệu thứ hai về tài khoản bị mua bán trên không gian mạng

Tài khoản thanh toán xuất hiện trong các danh sách được quảng cáo, mua, bán hoặc trao đổi trên các website, hội nhóm trên không gian mạng là một trong những dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng. Thực tế cho thấy hiện tượng mua bán tài khoản ngân hàng đang diễn ra khá phổ biến trên các nền tảng mạng xã hội, diễn đàn và các nhóm kín. Các đối tượng xấu sẵn sàng trả giá cao để có được những tài khoản đã được xác thực, có lịch sử giao dịch tốt để sử dụng vào mục đích bất chính.

Việc mua bán tài khoản ngân hàng không chỉ vi phạm quy định của pháp luật và điều khoản sử dụng dịch vụ của ngân hàng mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động lừa đảo, rửa tiền và tội phạm có tổ chức. Người bán tài khoản có thể không nhận thức đầy đủ về hậu quả pháp lý khi tài khoản của họ được sử dụng vào mục đích phạm tội. Các ngân hàng đang tăng cường giám sát và có biện pháp xử lý nghiêm khắc đối với những trường hợp này.

Dấu hiệu thứ ba về luồng tiền bất thường trong thời gian ngắn

Một đặc điểm điển hình của tài khoản được sử dụng cho mục đích gian lận là nhận tiền từ nhiều tài khoản thanh toán khác nhau và số tiền này được chuyển đi hoặc rút ra trong thời gian rất ngắn, thường chỉ trong vòng vài phút đến vài giờ. Tài khoản này không giữ lại số dư hoặc chỉ để lại một số tiền rất nhỏ sau khi thực hiện các giao dịch. Đây là thủ đoạn phổ biến mà các đối tượng lừa đảo sử dụng để che giấu dấu vết và khó bị truy vết.

Mô hình hoạt động này thường được gọi là rửa tiền tầng hoặc phân tán tiền bất hợp pháp qua nhiều tài khoản trung gian. Các đối tượng tội phạm cố tình tạo ra một mạng lưới phức tạp gồm nhiều tài khoản để làm mờ nguồn gốc của số tiền chiếm đoạt được. Việc phát hiện và ngăn chặn các giao dịch có đặc điểm này đòi hỏi hệ thống giám sát tự động có độ chính xác cao và khả năng phân tích hành vi giao dịch theo thời gian thực.

Dấu hiệu thứ tư về mối liên hệ với các tài khoản nghi ngờ khác

Khi một tài khoản có hơn ba giao dịch nhận tiền từ các tài khoản khác đã nằm trong danh sách nghi ngờ gian lận, lừa đảo hoặc giả mạo, tài khoản đó cũng sẽ được đưa vào diện cảnh báo đặc biệt. Dấu hiệu này dựa trên nguyên lý rằng các tài khoản liên quan đến hoạt động tội phạm thường có mối liên hệ với nhau trong một mạng lưới rộng lớn hơn. Việc theo dõi các mối quan hệ giữa các tài khoản giúp ngân hàng có cái nhìn tổng thể về chuỗi giao dịch đáng ngờ.

Phương pháp phân tích mạng lưới này cho phép các tổ chức tín dụng không chỉ phát hiện những tài khoản đang trực tiếp thực hiện gian lận mà còn nhận diện được những tài khoản đóng vai trò hỗ trợ hoặc trung chuyển trong chuỗi hoạt động tội phạm. Các ngân hàng đang đầu tư mạnh vào công nghệ phân tích dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo để có thể xử lý khối lượng thông tin khổng lồ và tìm ra những mối liên hệ tinh vi giữa các tài khoản đáng ngờ.

Dấu hiệu thứ năm về chủ tài khoản trong danh sách cảnh báo

Chủ tài khoản xuất hiện trong danh sách cảnh báo của Ngân hàng Nhà nước, cơ quan công an hoặc các cơ quan chức năng khác là một tín hiệu quan trọng về rủi ro tiềm ẩn. Những danh sách này được xây dựng dựa trên các vụ việc đã được điều tra, xác minh hoặc những thông tin tình báo về các cá nhân, tổ chức có liên quan đến hoạt động phạm tội. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngân hàng với cơ quan chức năng trong việc chia sẻ thông tin cảnh báo đóng vai trò then chốt trong công tác phòng ngừa.

Ngân hàng Nhà nước đã xây dựng cơ chế thông báo nhanh về các tài khoản, cá nhân có dấu hiệu liên quan đến hoạt động gian lận đến toàn bộ hệ thống các tổ chức tín dụng. Khi nhận được thông tin cảnh báo, các ngân hàng cần thực hiện ngay các biện pháp giám sát tăng cường, kiểm tra kỹ lưỡng các giao dịch và sẵn sàng tạm dừng giao dịch nếu phát hiện dấu hiệu bất thường. Cơ chế này không chỉ giúp bảo vệ lợi ích của khách hàng mà còn góp phần ngăn chặn các hoạt động tội phạm trước khi chúng gây ra thiệt hại lớn hơn.

Dấu hiệu thứ sáu về giao dịch bất thường không phù hợp với chủ tài khoản

Tài khoản phát sinh giao dịch bất thường với giá trị, số lượng lớn không phù hợp với nghề nghiệp, độ tuổi, địa chỉ cư trú, lịch sử giao dịch và hành vi thông thường của chủ tài khoản thanh toán là một dấu hiệu cảnh báo quan trọng. Ví dụ điển hình là một tài khoản của sinh viên hoặc người lao động phổ thông đột nhiên có các giao dịch với giá trị hàng trăm triệu đồng mỗi ngày, hoặc một tài khoản từng chỉ sử dụng cho mục đích cá nhân bỗng nhiên trở thành trung tâm của hàng chục giao dịch chuyển tiền từ nhiều nguồn khác nhau.

Ngoài ra, các giao dịch phát sinh tại địa điểm, thời gian hoặc với tần suất bất thường cũng là những tín hiệu đáng chú ý. Chẳng hạn, một tài khoản thường chỉ giao dịch tại một khu vực địa lý nhất định đột nhiên có nhiều giao dịch ở các tỉnh thành khác nhau trong cùng một thời điểm, hoặc tài khoản có hoạt động liên tục trong những khung giờ lạ như nửa đêm đến sáng sớm. Những bất thường này thường cho thấy tài khoản đang bị sử dụng bởi người khác hoặc đang phục vụ cho mục đích gian lận.

Dấu hiệu thứ bảy về thiết bị được sử dụng cho nhiều tài khoản

Khi một thông tin định danh duy nhất của thiết bị, cụ thể là địa chỉ MAC của thiết bị di động hoặc máy tính, được sử dụng để thực hiện giao dịch cho nhiều hơn một tài khoản thanh toán, đây là một dấu hiệu cảnh báo cần được xem xét kỹ lưỡng. Trong điều kiện bình thường, mỗi khách hàng thường sử dụng thiết bị riêng của mình để truy cập vào tài khoản ngân hàng. Việc một thiết bị được dùng để giao dịch cho nhiều tài khoản khác nhau có thể cho thấy có người đang quản lý và vận hành đồng thời nhiều tài khoản.

Đây là một trong những thủ đoạn mà các đối tượng điều hành mạng lưới tài khoản ma thường sử dụng. Họ thu thập hoặc mua lại nhiều tài khoản từ nhiều người khác nhau, sau đó sử dụng một hoặc vài thiết bị để kiểm soát và thực hiện giao dịch cho tất cả các tài khoản này. Công nghệ giám sát thiết bị giúp các ngân hàng phát hiện được mô hình hoạt động này và có biện pháp can thiệp kịp thời để ngăn chặn các hành vi gian lận.

Các dấu hiệu đặc thù đối với thẻ ghi nợ

Đối với các loại thẻ ghi nợ, bên cạnh những dấu hiệu tương tự như tài khoản thanh toán, còn có thêm một số đặc điểm riêng cần được chú ý. Thẻ phát sinh các giao dịch với địa điểm, thời gian và tần suất bất thường là một trong những tín hiệu cảnh báo quan trọng. Chẳng hạn, một thẻ thường chỉ được sử dụng tại một khu vực nhất định đột nhiên có giao dịch ở nhiều địa điểm cách xa nhau trong thời gian ngắn, hoặc thẻ có hoạt động liên tục suốt nhiều giờ liền với tần suất cao bất thường.

Giá trị và số lượng giao dịch lớn, bất thường không phù hợp với nghề nghiệp, độ tuổi, lịch sử giao dịch và hành vi của chủ thẻ cũng là dấu hiệu đáng ngờ. Đặc biệt, tình trạng giao dịch sai mã PIN hoặc OTP nhiều lần cho thấy khả năng cao là có người khác đang cố gắng sử dụng thẻ mà không có thông tin xác thực chính xác. Ngoài ra, các giao dịch thanh toán khống tại đơn vị chấp nhận thẻ, hoặc giao dịch tại những đơn vị chấp nhận thẻ nằm trong danh sách nghi ngờ gian lận, giả mạo hay vi phạm pháp luật cũng cần được kiểm tra kỹ lưỡng.

Cơ chế hợp tác giữa các ngân hàng trong xử lý rủi ro

Sổ tay không chỉ nêu rõ các dấu hiệu nhận diện mà còn thiết lập cụ thể cơ chế hợp tác giữa các ngân hàng trong công tác nhận diện và xử lý rủi ro gian lận. Khi phát hiện giao dịch có dấu hiệu nghi ngờ, các tổ chức tín dụng có trách nhiệm tiến hành đánh giá toàn diện tình hình để đưa ra quyết định hỗ trợ khách hàng một cách kịp thời và phù hợp. Quá trình này cần được thực hiện nhanh chóng nhưng cẩn trọng, đảm bảo cân bằng giữa việc bảo vệ quyền lợi khách hàng và ngăn chặn hoạt động gian lận.

Theo quy định trong sổ tay, các tổ chức tín dụng sẽ lập yêu cầu hỗ trợ và gửi đến các tổ chức tín dụng có liên quan theo đúng quy định nội bộ và quy định của pháp luật. Cơ chế này tạo ra một mạng lưới phối hợp chặt chẽ giữa các ngân hàng, giúp thông tin về các giao dịch đáng ngờ và tài khoản có vấn đề được chia sẻ nhanh chóng trong toàn hệ thống. Sự hợp tác này không chỉ giúp tăng cường hiệu quả trong việc phát hiện và ngăn chặn gian lận mà còn giảm thiểu thiệt hại có thể xảy ra cho khách hàng và các tổ chức tín dụng.

Ý nghĩa và tác động của sổ tay hướng dẫn

Việc Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam ban hành sổ tay hướng dẫn chi tiết về nhận diện và xử lý rủi ro gian lận thể hiện cam kết mạnh mẽ của toàn ngành trong việc nâng cao an toàn cho hoạt động ngân hàng và bảo vệ quyền lợi khách hàng. Đây là bước tiến quan trọng trong việc chuẩn hóa quy trình làm việc, tạo sự thống nhất trong cách thức nhận diện và xử lý các tình huống rủi ro giữa các tổ chức tín dụng khác nhau. Sổ tay cung cấp một khuôn khổ chung giúp các ngân hàng có thể phối hợp hiệu quả hơn trong công tác phòng chống tội phạm tài chính.

Với những hướng dẫn cụ thể và chi tiết, sổ tay này sẽ giúp nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ ngân hàng trong việc phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường, từ đó có biện pháp can thiệp kịp thời trước khi thiệt hại xảy ra. Điều này không chỉ bảo vệ tài sản của khách hàng mà còn góp phần duy trì sự tin cậy của công chúng đối với hệ thống ngân hàng. Trong bối cảnh tội phạm công nghệ cao ngày càng tinh vi và phức tạp, sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngân hàng dựa trên những hướng dẫn thống nhất là yếu tố then chốt để xây dựng một hệ thống tài chính an toàn, minh bạch và đáng tin cậy.