- lừa đảo công nghệ cao
- giả mạo khuôn mặt
- AI lừa đảo
- bảo vệ người dùng
- Trang Trắng
Lừa đảo công nghệ cao: Khi AI xóa nhòa ranh giới thật giả
Tội phạm mạng hiện nay khai thác niềm tin con người qua giả mạo khuôn mặt, giọng nói bằng AI. Trang Trắng hướng dẫn cách bảo vệ bản thân khỏi lừa đảo công nghệ cao.
Năm 2025 đánh dấu một bước leo thang nguy hiểm của tội phạm công nghệ cao. Nếu trước đây, những kẻ lừa đảo chủ yếu tận dụng sự thiếu hiểu biết kỹ thuật của người dân, thì hiện nay chúng đánh trực diện vào niềm tin của con người thông qua các công nghệ giả mạo khuôn mặt, giọng nói và danh tính số bằng trí tuệ nhân tạo. Điều này tạo ra những cuộc gọi video với khuôn mặt quen thuộc, giọng nói giống hệt người thân hay lãnh đạo, chỉ cần vài giây mất cảnh giác cũng đủ gây ra hậu quả nghiêm trọng về tài chính, dữ liệu và niềm tin xã hội.
Ranh giới thật – giả ngày càng mờ nhạt
Điểm đáng lo ngại nhất của các hình thức lừa đảo mới là chúng xóa nhòa ranh giới giữa thực tế và giả mạo. Công nghệ AI hiện nay đã tiến bộ đến mức có thể tái tạo lại khuôn mặt, giọng nói một cách rất chân thực. Một cuộc gọi video từ "cha mẹ" hay "sếp" yêu cầu chuyển khoản, hay một tin nhắn giọng từ người thân có thể khiến bất cứ ai cũng rơi vào bẫy.
Những thủ đoạn này không còn là vấn đề kỹ thuật đơn thuần. Chúng trở thành bài toán tổng hợp giữa công nghệ, pháp lý và nhận thức xã hội. Điều này có nghĩa là không thể chỉ dựa vào một giải pháp kỹ thuật để giải quyết. Cần phải có sự phối hợp giữa nhiều bên liên quan.
Những sai lầm phổ biến mà bạn cần tránh
Người dùng Việt Nam thường mắc phải ba sai lầm chính:
- Tin vào hình ảnh và giọng nói mà không kiểm chứng. Khi nhận được cuộc gọi hoặc tin nhắn video từ người thân, nhiều người vội vàng tin tưởng mà không xác minh thực tế. Bạn nên luôn gọi lại số điện thoại chính thức hoặc liên hệ trực tiếp để xác nhận.
- Quét mã QR, bấm link, cài ứng dụng theo cảm xúc. Đặc biệt khi bị thúc ép về thời gian, người dùng thường bỏ qua các bước kiểm tra cơ bản. Các tội phạm lợi dụng tâm lý này để đẩy nhanh quy trình lừa đảo.
- Coi nhẹ dữ liệu cá nhân. Nhiều người xem dữ liệu cá nhân như thông tin "không quan trọng" và chia sẻ một cách tự do. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, dữ liệu cá nhân chính là tài sản số và bất kỳ sự chủ quan nào cũng có thể phải trả giá rất đắt.
Nguyên nhân sâu xa khiến mọi người vẫn trở thành nạn nhân không nằm riêng ở công nghệ hay pháp lý, mà nằm ở sự mất cân đối giữa tốc độ phát triển công nghệ và năng lực tự bảo vệ của người dùng. Công nghệ phát triển quá nhanh, trong khi kỹ năng an toàn số của một bộ phận người dân chưa theo kịp.
Cần có sự phối hợp từ toàn bộ hệ sinh thái
Để ngăn chặn lừa đảo công nghệ cao hiệu quả, cần phải có sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp công nghệ, nền tảng số, đơn vị thanh toán và người dân. Rào cản lớn nhất hiện nay là sự thiếu liên thông và chia sẻ kịp thời giữa các bên.
Giải pháp cần thiết bao gồm:
- Cơ quan quản lý đóng vai trò điều phối và chuẩn hóa các quy định về an ninh mạng
- Doanh nghiệp công nghệ cung cấp giải pháp phát hiện sớm, cảnh báo nhanh chóng
- Nền tảng số và đơn vị thanh toán nâng cao trách nhiệm kiểm soát rủi ro
- Người dân được trang bị kỹ năng an toàn số ngay từ đầu
Hoàn thiện hành lang pháp lý cũng là một yếu tố quan trọng. Việc thông qua các công ước quốc tế về chống tội phạm mạng giúp Việt Nam tiệm cận các chuẩn mực quốc tế, tăng tính răn đe và khả năng xử lý các hành vi phạm tội trên không gian mạng. Điều này khẳng định một thông điệp mạnh mẽ: không gian mạng không phải là "vùng xám pháp lý".
Để đi trước tội phạm công nghệ cao, Việt Nam cần chuyển từ tư duy "phản ứng – xử lý" sang "chủ động – phòng ngừa". Ba hướng đột phá cần tập trung là: đầu tư mạnh cho công nghệ phát hiện sớm, xây dựng văn hóa an toàn số cho toàn xã hội, và hình thành liên minh phòng thủ số kết nối nhà nước, doanh nghiệp, chuyên gia và cộng đồng.
Lời khuyên từ Trang Trắng: Trong bối cảnh lừa đảo công nghệ cao ngày càng tinh vi, hãy luôn cảnh báo và xác minh mọi thông tin trước khi hành động. Nếu nhận được cuộc gọi hoặc tin nhắn yêu cầu chuyển khoản hay chia sẻ thông tin cá nhân, hãy dừng lại, kiểm tra lại danh tính người gọi thông qua các kênh chính thức. Đặc biệt, không bao giờ quét mã QR hoặc cài đặt ứng dụng từ những link lạ. Dữ liệu cá nhân của bạn là tài sản quý giá – hãy bảo vệ nó như bảo vệ tiền bạc. Sử dụng các dịch vụ kiểm tra số điện thoại và danh tính trực tuyến để xác minh độ tin cậy của người liên hệ, và đừng ngại báo cáo những hoạt động đáng ngờ cho các cơ quan chức năng.