- lừa đảo trực tuyến
- an toàn thông tin
- tội phạm công nghệ
16 thủ đoạn lừa đảo trực tuyến phổ biến nhất tại Việt Nam năm 2022
Bộ TT&TT cảnh báo 3 nhóm lừa đảo chính với 16 hình thức lừa đảo trên không gian mạng Việt Nam. Tìm hiểu chi tiết các thủ đoạn và cách phòng tránh hiệu quả.
Bức tranh tổng quan về tình hình lừa đảo trực tuyến tại Việt Nam
Cục An toàn thông tin thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông đã công bố một báo cáo quan trọng về tình hình lừa đảo trên không gian mạng tại Việt Nam, trong đó chỉ ra ba nhóm lừa đảo chính với tổng cộng 16 hình thức lừa đảo thường xuyên diễn ra. Đây là những thông tin có giá trị giúp người dùng Internet nhận biết các thủ đoạn phổ biến và có biện pháp phòng tránh phù hợp trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn quốc.
Theo ước tính của cơ quan chức năng, Việt Nam hiện có hơn 70 triệu người sử dụng Internet, một con số thể hiện sự phát triển vượt bậc của công nghệ thông tin trong những năm gần đây. Trong giai đoạn đẩy mạnh và tăng tốc chuyển đổi số như hiện nay, các đối tượng có ý đồ xấu đã nhanh chóng lợi dụng sự bùng nổ về công nghệ thông tin cùng những tiện ích mà công nghệ mang lại để thực hiện nhiều vụ lừa đảo trực tuyến, chiếm đoạt tài sản có giá trị cao từ người dân.
Một thực tế đáng lưu ý là mỗi khi các công nghệ mới xuất hiện, các đối tượng tấn công mạng và lừa đảo cũng sẽ tìm cách khai thác và lợi dụng ngay lập tức. Điểm yếu lớn nhất mà chúng nhắm đến chính là con người, áp dụng nhiều biện pháp tác động tâm lý tinh vi để lấy lòng tin và dẫn dắt nạn nhân theo kịch bản đã được chuẩn bị sẵn. Các hình thức lừa đảo trên mạng liên tục gia tăng không ngừng, từ lừa đảo đánh cắp thông tin cá nhân, lừa đảo tình cảm, lừa đảo đầu tư cho đến nhiều hình thức khác, nhưng mục tiêu cuối cùng của các đối tượng này luôn là chiếm đoạt tiền bạc từ nạn nhân.
Nhóm thứ nhất: Lừa đảo bằng phương thức giả mạo thương hiệu
Nhóm lừa đảo đầu tiên và phổ biến nhất là các hình thức giả mạo thương hiệu của các tổ chức uy tín. Theo Bộ Thông tin và Truyền thông, nhóm lừa đảo này tập trung vào việc mạo danh các đơn vị có uy tín cao trong xã hội để tạo lòng tin ban đầu cho nạn nhân. Các đối tượng thường giả mạo thương hiệu của các tổ chức như ngân hàng thương mại, cơ quan nhà nước có thẩm quyền, các công ty tài chính và chứng khoán uy tín để gửi tin nhắn SMS lừa đảo trực tiếp cho nạn nhân.
Bên cạnh đó, một phương thức nguy hiểm khác trong nhóm này là việc giả mạo các trang web hoặc blog chính thống. Các đối tượng tạo ra những trang web có giao diện, địa chỉ tên miền và đường dẫn rất giống với các trang web thật của các tổ chức uy tín, khiến người dùng khó có thể phân biệt. Mục đích của việc này là tạo uy tín giả tạo để lừa nạn nhân, từ đó thu thập thông tin cá nhân nhạy cảm của người dân như số tài khoản ngân hàng, mật khẩu, số chứng minh nhân dân và các thông tin quan trọng khác.
Nhóm thứ hai: Lừa đảo thông qua chiếm đoạt tài khoản
Nhóm lừa đảo thứ hai tập trung vào việc chiếm đoạt các tài khoản cá nhân của người dùng trên các nền tảng số. Một trong những phương thức phổ biến nhất là chiếm quyền sử dụng các tài khoản mạng xã hội như Zalo, Facebook và TikTok. Sau khi chiếm được quyền kiểm soát tài khoản, các đối tượng sẽ tiến hành gửi tin nhắn lừa đảo đến bạn bè và người thân của chủ tài khoản, lợi dụng lòng tin có sẵn để thực hiện các hành vi chiếm đoạt tài sản, lấy cắp thông tin, bôi nhọ danh dự hoặc thậm chí tống tiền.
Một vấn đề nghiêm trọng khác trong nhóm này là sự xuất hiện tràn lan của các ứng dụng và quảng cáo tín dụng đen trên không gian mạng. Các ứng dụng này xuất hiện trên nhiều kênh khác nhau như trang web, thư điện tử rác, tin nhắn SMS và các mạng xã hội như Facebook, Telegram, Zalo. Điều đáng lo ngại là nạn nhân có thể biến thành những con nợ mà chính họ cũng không hề hay biết, bị cuốn vào vòng xoáy của lãi suất cắt cổ và các hành vi đe dọa, khủng bố tinh thần từ các đối tượng cho vay nặng lãi.
Nhóm thứ ba: Các hình thức lừa đảo kết hợp phức tạp
Nhóm lừa đảo thứ ba bao gồm nhiều hình thức kết hợp phức tạp và đa dạng, cho thấy sự tinh vi ngày càng cao của các đối tượng phạm tội. Một trong những thủ đoạn nguy hiểm là sử dụng số điện thoại trong nước, nước ngoài hoặc các đầu số lạ để giả danh cán bộ của các cơ quan chức năng như công an, cơ quan thuế hoặc nhà mạng viễn thông. Các đối tượng sẽ gọi điện cho nạn nhân, thông báo họ đã vi phạm pháp luật và yêu cầu chuyển khoản tiền để giải quyết vấn đề.
Ngoài ra, còn có thủ đoạn sử dụng số điện thoại đầu số lạ để gọi cho nạn nhân, khi bắt máy người dùng sẽ bị trừ tiền trong tài khoản mà không hề hay biết. Một số đối tượng còn giả mạo các trang thương mại điện tử lớn tại Việt Nam và nước ngoài để lừa nạn nhân làm cộng tác viên kiếm tiền online. Để dẫn dụ nạn nhân, các đối tượng này thực hiện chạy quảng cáo lừa đảo trên Facebook hoặc gửi tin nhắn quảng cáo spam qua SMS với những lời hứa hẹn về thu nhập hấp dẫn.
Các đối tượng cũng thường xuyên lan truyền tin giả, đánh vào tâm lý hiếu kỳ, sự thương người và lòng tin của cộng đồng. Mục đích là để câu view, câu like trên mạng xã hội, sau đó thực hiện lừa gạt chiếm đoạt tài sản qua các hình thức từ thiện giả, kêu gọi đóng góp cho các hoàn cảnh không có thật hoặc đã được bịa đặt và phóng đại.
Các thủ đoạn lừa đảo qua thương mại điện tử và mạng xã hội
Lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua quảng bá bán hàng online trên Facebook là một trong những hình thức phổ biến và gây thiệt hại lớn cho người tiêu dùng. Các đối tượng thường rao bán hàng giả, hàng có chất lượng kém, vé máy bay giả, tạo các chương trình khuyến mãi không có thật hoặc rao bán các sản phẩm ảo, thậm chí là các sản phẩm hoàn toàn không tồn tại. Sau khi nhận được tiền từ người mua, các đối tượng này sẽ biến mất hoặc giao hàng kém chất lượng hoàn toàn khác với những gì đã quảng cáo.
Một thủ đoạn tinh vi khác là giả mạo trang cá nhân và tài khoản người dùng trên các nền tảng như Facebook, Telegram và Zalo để tạo uy tín và lừa nạn nhân sử dụng dịch vụ hoặc đầu tư. Chẳng hạn, các đối tượng thường chờ trực trên các Fanpage có tích xanh hoặc Fanpage của người nổi tiếng trên mạng xã hội để nhắn tin riêng với nạn nhân, đóng giả là nhân viên hoặc trợ lý của người nổi tiếng đó, từ đó thực hiện các hành vi lừa đảo.
Thủ đoạn bẫy tình cũng là một hình thức lừa đảo gây nhiều thiệt hại về cả vật chất lẫn tinh thần cho nạn nhân. Các đối tượng lợi dụng tình cảm, lòng tin và sự thương hại của người khác để lừa đảo qua các nền tảng kết nối như Facebook, Zalo, Tinder và Telegram. Họ thường xây dựng mối quan hệ tình cảm lâu dài với nạn nhân, sau đó tìm cách vay mượn tiền hoặc rủ rê đầu tư vào các dự án không có thật.
Các thủ đoạn kỹ thuật cao và lừa đảo đầu tư
Lừa đảo cài cắm mã độc thông qua đường dẫn độc hại và phần mềm độc hại là một trong những thủ đoạn nguy hiểm nhất hiện nay. Các đối tượng tạo ra những công cụ, đường dẫn và phần mềm độc hại như tiện ích mở rộng cho trình duyệt hoặc phần mềm bẻ khóa để chiếm đoạt tài sản và thông tin tài khoản mạng xã hội, tài khoản ngân hàng của nạn nhân. Phần mềm độc hại này được phát tán thông qua quảng cáo có đường link độc hại trên Facebook, Telegram, Google Search, Google Play Store, Apple's App Store và qua email.
Các đối tượng cũng thường xuyên gửi thông báo trúng thưởng, quà tặng hoặc khuyến mại giả mạo để lừa nạn nhân cung cấp thông tin tài khoản và tài sản thông qua các trang web giả mạo. Thủ đoạn nâng cấp lên SIM 4G hoặc 5G cũng được sử dụng để lừa lấy số điện thoại của nạn nhân, từ đó chiếm đoạt thông tin tài khoản và tài sản. Ngoài ra, việc giả mạo email của ngân hàng, ví điện tử hoặc các tổ chức uy tín để uy hiếp và đe dọa lừa tiền nạn nhân cũng đang diễn ra phổ biến.
Đặc biệt đáng chú ý là việc lập các sàn đầu tư tiền ảo cryptocurrency, đầu tư đa cấp, đầu tư nhị phân và đầu tư Forex giả mạo để lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Các sàn này thường có giao diện chuyên nghiệp, hứa hẹn lợi nhuận cao và nhanh chóng, nhưng thực chất chỉ là công cụ để chiếm đoạt tiền của các nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm.
Thống kê và phân tích tình hình lừa đảo trực tuyến năm 2022
Theo ghi nhận từ Cổng Cảnh báo an toàn thông tin Việt Nam, năm 2022 đã ghi nhận hơn 12.935 trường hợp lừa đảo trực tuyến được báo cáo, với hai loại hình lừa đảo chính chiếm ưu thế. Lừa đảo để đánh cắp thông tin cá nhân chiếm 24,4% trong tổng số các vụ việc, trong khi lừa đảo tài chính chiếm tỷ lệ cao hơn nhiều với 75,6%. Điều đáng lưu ý là việc lừa đảo đánh cắp thông tin cá nhân thường là bước đệm, tạo tiền đề cho việc các đối tượng lên kịch bản và thực hiện các vụ lừa đảo tài chính quy mô lớn hơn.
Mục tiêu cuối cùng của tất cả các hình thức lừa đảo này đều là chiếm đoạt tài sản từ nạn nhân. Các thủ đoạn đều đánh chung vào những điểm yếu về mặt tâm lý của con người như tính nhẹ dạ cả tin, thiếu khả năng tiếp cận thông tin chính xác, tình trạng thiếu việc làm hoặc thu nhập thấp dẫn đến ham muốn kiếm tiền nhanh, và đặc biệt là lòng tham ẩn sâu trong mỗi con người khi được hứa hẹn những lợi ích vượt trội.
Các biện pháp phòng chống và bảo vệ người dùng
Trong thời gian qua, để bảo vệ người dân và cộng đồng trước vấn nạn lừa đảo trực tuyến ngày càng phức tạp, các cơ quan chức năng đã phối hợp chặt chẽ với doanh nghiệp cung cấp dịch vụ và các doanh nghiệp chuyên về an toàn, an ninh mạng để triển khai nhiều biện pháp kỹ thuật phòng ngừa. Đồng thời, các hoạt động tuyên truyền và nâng cao nhận thức cho khách hàng, người dân cũng được đẩy mạnh thông qua nhiều kênh thông tin khác nhau. Một số biện pháp đã được triển khai đã bước đầu mang lại hiệu quả nhất định trong việc giảm thiểu thiệt hại và nâng cao nhận thức của người dân về các nguy cơ lừa đảo trực tuyến.
Tuy nhiên, để thực sự bảo vệ bản thân trước các thủ đoạn lừa đảo ngày càng tinh vi, người dân cần chủ động trang bị kiến thức, nâng cao cảnh giác và luôn xác minh kỹ lưỡng mọi thông tin trước khi thực hiện bất kỳ giao dịch tài chính nào trên không gian mạng. Việc chia sẻ thông tin về các thủ đoạn lừa đảo trong gia đình và cộng đồng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một môi trường mạng an toàn hơn cho tất cả mọi người.
Câu hỏi thường gặp
Ba nhóm lừa đảo chính trên không gian mạng Việt Nam là gì?
Ba nhóm lừa đảo chính bao gồm: Nhóm 1 - Giả mạo thương hiệu của các tổ chức uy tín như ngân hàng, cơ quan nhà nước; Nhóm 2 - Chiếm đoạt tài khoản mạng xã hội và phát tán ứng dụng tín dụng đen; Nhóm 3 - Các hình thức kết hợp phức tạp như giả danh cơ quan chức năng, lừa đảo đầu tư, bẫy tình và cài mã độc.
Tại sao lừa đảo tài chính chiếm tỷ lệ cao hơn lừa đảo đánh cắp thông tin?
Lừa đảo tài chính chiếm 75,6% trong khi đánh cắp thông tin cá nhân chiếm 24,4% vì mục tiêu cuối cùng của các đối tượng luôn là chiếm đoạt tiền. Việc đánh cắp thông tin cá nhân thường chỉ là bước đệm để các đối tượng lên kịch bản thực hiện lừa đảo tài chính quy mô lớn hơn sau đó.
Làm thế nào để nhận biết trang web giả mạo ngân hàng hoặc tổ chức uy tín?
Cần kiểm tra kỹ địa chỉ tên miền, tìm các dấu hiệu bất thường như chính tả sai, thiếu chứng chỉ bảo mật HTTPS, giao diện kém chuyên nghiệp. Nên truy cập trực tiếp vào trang web chính thống từ địa chỉ đã lưu hoặc tìm kiếm chính xác trên Google, tránh nhấp vào các đường link từ email hoặc tin nhắn lạ.
Thủ đoạn bẫy tình trên mạng xã hội hoạt động như thế nào?
Các đối tượng tạo tài khoản giả với thông tin hấp dẫn, xây dựng mối quan hệ tình cảm lâu dài với nạn nhân qua Facebook, Zalo, Tinder hoặc Telegram. Sau khi đã tạo được lòng tin, họ sẽ kể về hoàn cảnh khó khăn để vay tiền, rủ rê đầu tư vào các dự án không có thật hoặc yêu cầu chuyển tiền với nhiều lý do khác nhau.
Tại sao không nên tải phần mềm crack hoặc bẻ khóa từ nguồn không rõ ràng?
Phần mềm crack và bẻ khóa thường chứa mã độc được cài cắm bởi các đối tượng lừa đảo. Khi cài đặt, mã độc này có thể đánh cắp thông tin tài khoản ngân hàng, mạng xã hội, theo dõi hoạt động trực tuyến của bạn và chiếm đoạt tài sản mà bạn không hề hay biết.
Các sàn đầu tư tiền ảo và Forex giả mạo có đặc điểm gì?
Các sàn giả mạo thường hứa hẹn lợi nhuận cao và nhanh chóng một cách phi thực tế, có giao diện chuyên nghiệp nhưng thiếu giấy phép hoạt động hợp pháp, áp lực người dùng nạp tiền nhanh và thường không cho rút tiền hoặc đặt ra nhiều điều kiện khó khăn khi người dùng muốn rút vốn.